Do drobnoustrojów najczęściej atakujących budownictwo są: bakterie, grzyby pleśniowe, pleśnie, oraz jednokomórkowe drożdże i glony. Najbardziej widoczne ze względu na swoje rozmiary i szybkość wzrostu są grzyby pleśniowe oraz algi i pleśnie. One właśnie powodują zmianę estetyki np. elewacji budynków. Zagrożenie mikrobiologiczne materiałów budowlanych definiowane jest jako biodeterioracja, czyli rozkład i korozja biologiczna. Określa ona procesy będące niepożądanymi zmianami właściwości materiału, powodowanymi przez aktywność życiową organizmów. Procesy te klasyfikuje się w kilka grup.

1/ Chemiczna asymilacyjna biodeterioracja, która jest najczęstszą forma tego procesu; ma ona miejsce, gdy materiał jest degradowany z racji swej wartości odżywczej. Procesowi chemicznej biodeterioracji podlegają takie materiały jak: wyroby papiernicze w tym płyty G-K, materiały drewniane i drewnopochodne, materiały i powłoki malarskie, kleje i kity.
2/ Chemiczna dysymilacyjna biodeterioracja, która gdy metabolity drobnoustrojów uszkadzają materiał, powodując korozję, pigmentację lub wydzielanie toksycznych metabolitów do materiału; przykładem jest mikrobiologiczna korozja metali, betonu, cegieł, zapraw murarskich i tynkarskich oraz szkła.
3/ Obrastanie powierzchni materiałów przez organizmy żywe, znane w literaturze przedmiotu jako “biofouling”: jest to forma biodeterioracji, która występuje, gdy sama obecność organizmu lub wydzieliny staje się niepożądana dla materiału i jego właściwości; przykładem może być obrastanie fundamentów lub całych ścian przez zróżnicowaną grupę organizmów.

Ustalono, że kondensacja pary wodnej, czyli jej skraplanie się, jest głównym źródłem wilgoci potrzebnej do powstania i wzrostu grzybów i pleśni. Powierzchniowa i wgłębna kondensacja pary wodnej może wystąpić na porowatych materiałach, takich jak beton, cegła, tynk, jeżeli temperatura tych materiałów jest na poziomie punktu rosy. Proces gromadzenia się wilgoci powoduje wzrost grzybów, do czego nie dochodziłoby w normalnych warunkach. Dlatego tak istotne staje się prawidłowe określenie współczynnika przenikalności cieplnej i ewentualne jego zmniejszenia poprzez tzw. “docieplenie” budynku. Zarodniki grzybów i pleśni gotowe w sprzyjających warunkach do tworzenia kolonii znajdują się praktycznie na powierzchniach wielu surowcach i materiałach budowlanych.
Grzyby i pleśnie nie potrzebują wiele tlenu ani światła; zaczynają wzrastać na podłożach z odczynem od kwaśnego do słabego zasadowego ( pH od 2 do 8 ), pożywienie czerpią z kurzu drobinek cieczy, tłuszczów.
Duży wpływ na powstawanie pleśniowych wykwitów na powierzchni elewacji budynków ma lokalizacja, szczególnie bliski kontakt z lasem lub zbiornikami wodnymi. Dłuższe utrzymywanie wilgoci w obrębie budynku a także duże nagromadzenie zarodników grzybów pleśniowych w powietrzu powoduje szybsze powstawanie kolonii drobnoustrojów oraz znacznie szybszy rozwój mikroflory na powierzchni tynków.
Większość materiałów budowlanych służących do wykonywania okładzin takich jak zaprawy klejowe, zaprawy tynkarskie, posiadają w swoim składzie min.: cement, wapno, szkło wodne. Zasadowość takich materiałów jest na tyle wysoka, że nie ma stworzonych warunków do rozwoju potencjalnych kolonii grzybów i pleśni. Jednak co raz to nowsze materiały na rynku budowlanym pozbawione są tych “agresywnych” składników. W ich miejsce weszły gotowe dyspersje żywic ułatwiające prace tymi materiałami, przy jednoczesnym polepszeniu właściwości fizyko-chemicznych. Brak właśnie tych “agresywnych” składników zwiększa prawdopodobieństwo zasiedlenia przez grzyby i pleśnie wewnętrznej struktury materiału, tym bardziej, iż duża większość nowoczesnych materiałów jest wyrobami “mokrymi”, gotowymi do użycia, co dodatkowo pozytywnie wpływa na rozwój mikroorganizmów. W celu uniknięcia powstawania zakażeń materiału stosowane są środki grzybobójcze zabezpieczające “gotowe” materiały budowlane nie tylko na czas przechowywania i transportu , ale także po wbudowaniu materiału.
W praktyce najważniejszym środkiem zaradczym jest odpowiednia wentylacja, dotyczy to pomieszczeń wewnątrz budynku. Na zewnątrz najczęściej praktykuje się malowanie farbami o odczynie pH uniemożliwiającym rozwój mikroorganizmów. Farby elewacyjne o odczynie kwasowym ( poniżej pH 2 ) są praktycznie niedostępne, natomiast znacznie łatwiej o farby o charakterze zasadowym. Są to farby, tworzące powłoki charakteryzujące się właściwościami fizyko-chemicznymi niesprzyjającymi do ponownego zasiedlenia przez mikroorganizmy. Przykładem takiej farby może być farba silikatowa ATLAS ARKOL S. Dzięki zastosowania szkła wodnego potasowego, jako spoiwa znacznie wzrosła wartość pH ( ok. 11 ). Tak wysoka zasadowość uniemożliwia rozwój mikroorganizmów w malarskiej powłoce. Farby tego typu są bardzo odporne na promieniowanie UV, posiadają znaczną zdolność do przepuszczania pary wodnej i innych gazów, przy jednoczesnym praktycznie braku nasiąkania wodą pochodzącą z opadów atmosferycznych. Dodatkowo zastosowanie gruntu do farby silikatowej ATLAS ARKOL SX zwiększa efektywność działania powłoki malarskiej. Inną farbą, służącą do zabezpieczania elewacji budynków przed niekorzystnym działaniem środowiska ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczenia przed efektami korozji biologicznej i chemicznej jest farba silikonowa ATLAS ARKOL N. ATLAS ARKOL N jest jedną z najnowocześniejszych na rynku farb silikonowych. Mikroporowata struktura pełniąca funkcje tzw. “szczotki molekularnej” farby nie tworzy szczelnej powłoki na malowanej powierzchni a zapewnia swobodną wymianę gazów i pary wodnej, przy jednoczesnej ochronie przed wodą w stanie ciekłej. Dodatkowo wyschnięta powłoka farby uniemożliwia gromadzenie ładunków elektrostatycznych, dzięki czemu elewacja ulega samooczyszczaniu pod wpływem nawet najmniejszych opadów atmosferycznych.
Takie zachowywanie się powłok malarskich nie tylko polepsza estetykę elewacji, ale zapobiega także rozwojowi mikroorganizmów na powierzchni powłoki. Tak jak w przypadku farb silikatowych konieczne jest stosowanie gruntu do farby silikonowej, ATLAS ARKOL NX. Dodatkowo odpowiadając na zapotrzebowanie rynku firma Atlas wprowadza do sprzedaży środek do zabezpieczania powierzchni przed zanieczyszczeniami biologicznymi. Jego zadaniem jest trwałe usunięcie wszelkich wykwitów pleśniowych oraz takich mikroorganizmów jak bakterie, algi, porosty, mchy, glony i grzyby. Po usunięciu przyczyn zawilgoceń budynku, na suche podłoże z widocznymi zabrudzeniami powstałymi wskutek działania mikroorganizmów wykonuje się szorowanie powierzchni, a następnie spłukuje czystą wodą. Po usunięciu przyczyn zawilgoceń budynku, na suche podłoże z widocznymi zabrudzeniami powstałymi wskutek działania mikroorganizmów wykonuje się szorowanie powierzchni, a następnie spłukuje czystą wodą. Po wyschnięciu nanosi się drugą warstwę preparatu, która ma działanie impregnujące i zabezpieczające przed ponownym atakiem mikroorganizmów. Po około 2 dniach wykonuje się malowanie odpowiednimi farbami renowacyjnymi. Preparat ten pozostając długo w strukturze zabezpieczonego podłoża zapewnia długotrwały efekt działania.

mgr inż. Tomasz Wojtynek
Specjalista ds. technicznych ATLAS


Usuwanie glonów i grzybów z elewacji
Na północnej elewacji mojego domu – otynkowanej siedem lat temu - pojawił się zielony nalot. Są to prawdopodobnie jakieś glony lub grzyby, które znalazły sobie na elewacji sprzyjające warunki rozwoju. Jakie mogą być przyczyny pojawienia się tego nalotu i jak z nimi walczyć, żeby problem nie powrócił?
(2007-9-28)
Usuwanie wykwitów wewnątrz budynków
Czy zlikwidowanie wykwitów MYKOSEM i nałożenie 2-krotnej warstwy ATLAS WODER E będzie skuteczną technologią usunięcia grzybów mając na uwadze, że ściana sama w sobie będzie wilgotna a przyczyna nie zostanie usunięta
(2003-2-21)
Kilka słów o farbach dyspersyjnych
Zaproponowano mi malowanie farbą dyspersyjną, co to są za farby?
(2007-9-5)
Renowacja tynku akrylowego
Tynk akrylowy na moim domu ma już 8 lat i jest nieco zabrudzony. Chciałbym go odświeżyć i zmienić kolor. Jakie farby możecie Państwo polecić w tym przypadku?
(2006-7-31)
Wykończenie ściany z betonu komórkowego
Proszę o udzielenie porady technicznej, jaki tynk zewnętrzny i wewnętrzny zastosować na ściany z betonu komórkowego grubości 36 cm,. wymurowane na tzw. cienkie spoiny. Nie przewiduję dodatkowego ich ocieplenia.
(2007-11-7)
Samoczyszczące działanie farb silikonowych
Dlaczego można mówić o podłożach pomalowanych farbami silikonowymi, że ulegają samooczyszczaniu?
(2007-7-6)
Naprawa tynku cienkowarstwowego
Firma wykonawcza, która położyła tynk mineralny na dociepleniu z wełny mineralnej (bardzo drobny baranek), nie zrobiła tego dobrze. Tynk jest nierówno zatarty, a w dwóch miejscach odpada od warstwy kleju z siatką. Czy można teraz - czym i jak - wyszpachlować elewację (tj .zrobic gladź) i pomalować elewację farbą?
(2006-7-26)
Naprawa bardzo dużych ubytków w zewnętrznych tynkach cementowo-wapiennych.
Jestem właścicielem domku poniemieckiego, na którym jest wykonana wyprawa tynkarska cementowo-wapienna. Są na niej bardzo duże ubytki (o dużej powierzchni). Chcę je naprawić tak, aby elewacja była bez faktury (gładka) i pomalować na jakiś pastelowy kolor.
(2003-5-6)
Likwidacja czarnego nalotu na fugach.
Dlaczego czarny naloty bezustannie wraca na fugi między kafelkami w łazience. Co kwartał muszę robić generalne skrobanie fug, a potem mąż uzupełnia, co wyskubałam z czarną pleśnią. Jak pozbyć się nalotu na fugach?
(2010-6-1)
Pleśń na ramach okiennych
Na ramach okien wymienianych jesienią ub. r. pojawiają się od wewnątrz jakby zapleśniałe ślady — chodzi o łączenie ramy ze ścianą. Co to takiego? Jak się tego pozbyć — czy to grzyb? czy efektem tego jest zły montaż?
(2009-9-17)
Woda na tarasie - źle wykonane spadki.
Mam duży taras, wyłożony gresem. W dwóch miejscach po deszczu zbiera się woda i tam są ciemniejsze nie tylko fugi (które zresztą się wykruszają), ale nawet całe płytki. Czy to pleśń? Jak sobie poradzić z tym problemem? Czy to oznacza konieczność skucia posadzki?
(2009-8-19)
Usuwanie zielonego nalotu z północnej ściany budynku.
Kupiłem dwunastoletni dom jednorodzinny. Na północnej ścianie, otynkowanej tradycyjnym tynkiem cementowo wapiennym, jest zielony nalot. Czy można go usunąć? Jeżeli tak, to czym?
(2006-6-9)

 Zadaj pytanie